زخم اثنی عشر
زخم اثنی عشر
لایهای ماده چسبنده به نام موکوس، (mucus) جداره داخلی معده و اثنی عشر را میپوشاند و این قسمتها را از اسید محافظت میکند. اگر این لایه آسیب ببیند، آنگاه بافت حساس زیر آن در معرض اسید قرار میگیرد. (در طی فرآیند گوارش مواد غذایی، اسیدهای مخصوصی از معده تولید و ترشح میشود.) آزردگی بافت معده و اثنی عشر توسط اسید، موجب ایجاد زخم میشود. اولسر پپتیک (Peptic ulcer) نامی است که به مجموعه زخمهای موجود در معده و اثنی عشر قسمت بالایی روده کوچک) اطلاق میشود.
اثنی عشر یا دوازدهه عضوی است که باعث ارتباط معده با روده کوچک میشود که طول تقریبی آن حدود 25 تا 30 سانتیمتر است. اثنی عشر نیز مانند دیگر اعضای بدن زخم میشود و شایعترین علامت زخم اثنی عشر در قسمت فوقانی شکم و پایین جناق سینه است که اغلب با گرسنگی تشدید شده و با مصرف غذا به طور موقت بهبود مییابد. درد زخم اثنی عشر میتواند به پشت تیر بکشد و یا گاهی با نفخ شکم موجب بیدار شدن شخص شود. یکی از مشخصههای درد زخم اثنی عشر، دورهای یا فصلی بودن آن است، به طوری که ممکن است برای چند هفته و هر روز درد وجود داشته باشد و به دنبال آن، برای چند ماه خود به خود برطرف شود، اما دوباره عود میکند.
مبنای ایجاد زخم اثنی عشر در 20 تا 28 درصد مردم زمینه ژنتیکی دارد که این نوع معمولا در کودکان شایع تر است. همچنین در گروه خونی O نیز زخم اثنی عشر بیشتر است در حالی که در گروه خونی Aزخم معده بیشتر مشاهده میشود.
با مصرف برخی داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی و مسکن که برای درد مفاصل استفاده میشود مثل آسپیرین دیکلوفناک، ایندومتاسین و بروفن بخصوص در برخی موارد موجب خونریزی میشود.
استامینوفن در زخم اثنی عشر تاثیری ندارد، اما بر خلاف گذشته که میگفتند مصرف این دارو هیچ خطری ندارد باید دانست که امروزه ثابت شده است که مصرف استامینوفن همراه با داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی خطر عوارض کلیوی دارد.
در کسانی که زخم اثنی عشر دارند قرصهای کنترل کننده اسید معده همچون رانیتیدین، سایمیتیدین و امپرازول، زخم معمولا کنترل میشود، اما اگر شخصی میکروب هلیکوباکتر داشته باشد و فقط به داروهای کنترل کننده اسید معده اکتفا کند بیشتر از 90 درصد موارد در سال اول زخم عود میکند.
در ایران به دلیل اینکه آنتی بیوتیک در کودکی و جوانی به صورت غیر علمی مصرف میشود به طوری که برخی برای سرماخوردگی و گلودرد ویروسی نیز خودسر از آنتی بیوتیک استفاده میکنند و اغلب دروه کامل آنتی بیوتیک را ادامه نمیدهند، باعث مقاومت خیلی از میکروبها نسبت به این آنتی بیوتیک میشوند. یکی از آنتی بیوتیکهای خیلی خوب که روی میکروب هلیکوباکتر تاثیر دارد مترونیدازول است. در ایران 40درصد مردم به خصوص خانم ها نسبت به این آنتی بیوتیک مقاوم هستند و به علتی که گفته شد ریشه کنی میکروب هلیکوباکتر در غرب خیلی راحتر و مطمئن تر از ایران انجام میشود.
در کسانی که دچار میکروب هلیکوباکتر هستند آمار در ایران نشان میدهد که در افراد بالای 50 سال حدود 70 تا 80 درصد آلودگی به این میکروب را دارند و از این تعداد فقط 10درصد دچار زخم اثنی عشر میشوند.
فردی که به میکروب هلیکوباکتر آلوده است لازم نیست که حتما این میکروب را از بین ببرد، مگر اینکه زخم معده یا اثنی عشر داشته باشد و یا در فامیل درجه اول او کسی سابقه سرطان معده داشته باشد، یا خود وی سابقه عمل جراحی معده داشته باشد یا اینکه مخاط معدهاش دچار التهاب باشد، به خصوص وقتی که مخاط نازک شده باشد.
اگر چه استرس و فشارهای عصبی موجب ترشح اسید و ایجاد علایم سوء هاضمه بدون زخم میشود، اما خود استرس و فشارهای عصبی نمیتواند سبب ایجاد زخم پپتیک شود. اما در افرادی که دچار زخم اثنی عشر هستند، تنشهای عصبی و روانی و کشیدن سیگار میتواند در تشدید علایم موثر باشد.
یک مبنای ایجاد زخم اثنی عشر در افراد، مسایل میکروبی به خصوص میکروب هلیکوباکترپیلوری است و اگر این میکروب به موقع تشخیص داده شود و ریشه کن شود موجب درمان زخم اثنی عشر در فرد میشود.
آموزش رعایت بهداشت فردی به کودکان و استفاده نکردن از ظرف غذای دیگران و بازی نکردن در خاک و گل میتواند در کاهش ابتلا به میکروب هلیکوباکتر در جامعه نقش داشته باشد زیرا اغلب، آلودگی در ایران از دوران کودکی ایجاد میشود.
زخم اثنی عشر به دو عامل میزبان و میکروب وابسته است.
عوارض درمان نشدن زخم اثنی عشر:
خوشبختانه ساختار بدن انسان طوری است که اغلب زخمهای گوارش عارضه جدی ایجاد نمیکنند ولی درصد کمی از بیماران میتوانند به خونریزی، تنگی راه خروجی معده و ایجاد پارگی در جدار معده دچار شوند، اگر چه عوارضی که اشاره شد به ندرت اتفاق میافتد ولی در صورت بروز میتواند خطرات جدی و غیر قابل برگشت برای بیماران به خصوص سالمندان ایجاد کند و یا به مرگ بیمار منجر شود.
زخمهای اثنی عشر باید هر چه زودتر درمان شوند، همچنین شایعترین عارضه زخمهای گوارشی، خونریزی است. در 20درصد زخمهای اثنی عشر و معده، ممکن است خون ریزی اولین علامت بیماری باشد و حتی قبل از خونریزی، بیمار هیچگونه علایمی از درد معده و یا ترش کردن نداشته باشد و خونریزی میتواند به صورت استفراغ خونی و یا سیاه شدن مدفوع باشد.
مصرف هیچ غذایی نمیتواند موجب ایجاد زخمهای اثنی عشر شود و اینکه اغلب مردم مصرف غذاهای ترش، تند یا بی موقع غذا خوردن را عامل ایجاد زخم میدانند، اعتقاد غلطی است.
پرهیز از خوردن غذاهای چرب، کاهش حجم وعدههای غذایی، پرهیز از مصرف شکلات، قهوه و نوشابههای گازدار، پرهیز از خوردن غذاهای مصنوعی مانند سوسیس و کالباس، انواع ساندویچ و خمیر نان، پرهیز از استرس و رعایت نظم در وعدههای غذایی ، پرهیز از مصرف داروهای مسکن و سیگار و نخوردن فلفل و انواع سسها، توصیههای دکتر دریانی برای جلوگیری از سوء هاضمه است.
مصرف حبوبات و میوههای خام و سبزی نه تنها ضرری ندارد، بلکه مصرف آن برای دستگاه گوارش مفید است و توصیه میشود بیمارانی که زخم اثنی عشر دارند از خوردن سبزی و میوه غفلت نکنند.
برخی از بیماران تصور میکنند که شکم شان هیچ وقت نباید خالی باشد و به جای سه وعده غذا، شش وعده غذا میخورند که این شیوه زندگی نیز موجب میشود اسید بیشتری در معده ترشح شود. بنابراین مصرف مکرر غذا نیز توصیه نمیشود.
کسانی که زخم اثنی عشر دارند باید بدانند که میتوانند هر غذا یا میوه ای بخورند اما توصیه کلی این است که اگر احساس کردند دچار مشکل میشوند آن ماده غذایی را مصرف نکنند.
نظر بدهید