برخی از دردهای شكمی، ساده و پیش پا افتادهاند و به درمان نیاز ندارند و خود به خود هم بهبود مییابند اما گاهی دردهای شکمی، خطرناک و حتی كشنده هستند و اگر طی چند ساعت به كمکبیمار نشتابیم، جان و سلامت وی در معرض خطر قرار میگیرد….

دردهای خطرناك یا جدی، خصوصیاتی دارند كه توجه به آنها برای اقدام به موقع و مراجعه به پزشك مهم است.

شكم به حد فاصل بین پرده دیافراگم (پرده زیر ریهها) تا ناحیه ورودی لگن گفته میشود و یك حفره تو خالی است كه برخی اندامهای توخالی مثل بخش كوچكی از مری، معده، روده بزرگ و كوچك و نیز كبد، لوزالمعده طحال و كیسه صفرا در آن جای گرفتهاند. در دو طرف مهرهها و در ناحیه پشت، كلیه و سیستم مجاری ادراری و كمی پایین تر و در ناحیه تحتانی شكم، رحم، تخمدان ها و ضمائم آن در جنس مونث قرارگرفتهاند.

آسیب و اختلال عملكرد در هر كدام از این بخش ها باعث ایجاد درد شکم میشود. از آنجا كه این اندامها در كنار هم قرار گرفته اند، یكی از بهترین روشهای اولیه برای تشخیص درد، توجه به علایم و نشانههای ظاهری است. دردهای شكمی متفاوت و از شایع ترین علل مراجعه بیماران به پزشکهستند.

۱۳ نوع از آنها كه به پیگیری نیاز دارند عبارتند از:

درد ارجاعی شکم

منشأ این دردها از محوطه خارج شكمی است یعنی بیمار با درد شكم به پزشك مراجعه میكند و بعد از معاینه ها و آزمایش ها معلوم میشود مثلا درد مربوط به عفونت قسمت تحتانی ریه و در اثر سینه پهلو كردن بوده یا عفونت باعث انتشار درد به حفره شكمی شده است. این نوع دردها از نوع ارجاعی هستند.

درد شدید و نفس گیر

دردهای ناتوانکننده و شدید که فرد در اثر آن خمیده و دولا راه میرود، نمیتواند بخوابد یا قادر به حضور در محل كارش نیست، از نوع شدید هستند و به بررسی نیاز دارند.

درد متداوم

دردهای كوتاه مدت شكمی معمولا مهم نیستند مثلا تولید گاز زیاد در روده ها و حركات آن ممكن است درد ایجاد كنند و معمولا بعد از مدت کوتاهی، بهبود مییابد ولی تداوم آن میتواند مشكل ساز باشد، دردهای شدید عودكننده و طول كشیده از مواردی هستند که باید بررسی شوند.

درد همراه با تب

درد همراه با تب، درد غیرمعمولی و معمولا نشان دهنده وجود عفونت داخل بدن است. گاهی زخم های معده یا اثنی عشر دچار عارضه پارگی میشوند و در حفره شكم عفونت ایجاد میکنند. آبسه های داخل شکمی، التهاب کیسه صفرا یا لوزالمعده و سنگ های کلیوی که دچار عارضه شدهاند، از علل مهم تب همراه با دل درد هستند و همگی بیماری های مهمی به شمار میروند.

درد همراه با زردی پوست

وجود درد همراه زردی پوست، به بررسی دقیقتر و گاه بستری بیمار نیاز دارد. این علامت میتواند به علت وجود سنگ كیسه صفرا، تكان خوردن آن و در نتیجه انسداد مجرای صفراوی باشد. این بیماران با دل درد شدید و استفراغ مراجعه میكنند و گاهی لازم است در اسرع وقت تحت عمل جراحی قرارگیرند.

دردی که به پشت میزند

دردهایی كه به پشت میزنند، ممكن است با دردهای كمر یا دردهای عضلانی اشتباه گرفته شوند ولی همراهی درد شكم و درد پشت گاه به دلیل التهاب پانكراس (پانكراتیت) یا التهاب و زخم اثنی عشر است. این بیماران باید از نظر قلبی هم بررسی شوند.

درد همراه با خونریزی گوارشی

درد شكم و استفراغ حاوی خون، میتواند به دلیل خونریزی از مری یا معده باشد. خونریزی گاهی ناشی از وجود زخم در دستگاه گوارش فوقانی، بیماریهای مزمن کبدی یا حتی سرطانهای دستگاه گوارش است. گاهی خونریزی گوارشی خود را با سیاه رنگ شدن مدفوع نشان میدهد و برخی اوقات در فرد دچار دردشکم، خون روشن به همراه مدفوع یا بدون آن از مقعد دفع میشود. در همه این موارد باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه شود.

۸ دردی که با تغییر وضعیت تشدید مییابد

اگر در اثر حركت، پهلو به پهلو شدن و سرفه درد ناحیه شكم تشدید شود، احتمالا اتفاق مهمی افتاده و پرده پوشاننده حفره شکم دچار التهاب شده است. به این حالت پریتونیت گفته میشود. پریتونیت یکی از اورژانسهای پزشکی است و اغلب به عمل جراحی اورژانس نیاز دارد. چنین افرادی در زمان معاینه شکم با کوچک ترین فشار روی جدار شکم دچار درد بسیار شدید میشوند. سوراخ شدن جدار روده یا معده و انسداد عروقی که به روده ها خونرسانی میکنند، از علت های منجر به پریتونیت (التهاب حفره داخلی شکم) هستند.

دردی که به کشاله ران تیر میکشد

دردهایی که از ناحیه كمر شروع و به کشاله ران انتشار مییابند، معمولا ناشی از بیماریهای كلیوی مانند عفونت كلیه و سنگ های كلیوی هستند. بیماران اغلب شكایتهای دیگری از قبیل سوزش ادرار، تهوع و استفراغ هم دارند.

درد عصبی

برخی بیماران هنگام مراجعه به یك نقطه خاص مانند ناف یا پهلو یا نقطهای در زیر دنده ها اشاره میكنند و از درد این نواحی شکایت دارند و در معاینه و بررسیهای نكتهای كه نشاندهنده بیماری باشد، یافت نمیشود. این دردها بیشتر جنبه روحی روانی (سایكوسوماتیك) دارند. در این زمان پزشكان بیمار را به خواب خوب، ورزش و کنترل استرس های محیطی تشویق میكنند و در صورت لزوم به روانپزشك ارجاع میدهند.

دردی که در اثر فعالیت ایجاد میشود

این نوع درد شکم باید جدی تر بررسی شود. اگر درد بالای شکم در اثر فعالیت، مثلا ورزش یا از پله بالا رفتن ایجاد شود، به خصوص اگر با تهوع و تنگی نفس یا تعریق همراه باشد، ممکن است درد قلبی باشد. متاسفانه مبتلایان به چنین دردهایی خیلی دیر مراجعه میكنند و اغلب درد را به مشکلات معده نسبت میدهند.

خصوصیت مهم درد قلبی آن است که در اثر فعالیت تشدید میشود و با استراحت بهبود مییابد. گاهی درد ناشی از حمله قلبی به هیچ وجه در قفسه سینه یا بازوها احساس نمیشود و فقط در ناحیه بالای شکم احساس میشود.

درد زونا

بیماری زونا یک بیماری ویروسی است كه گاهی با درد نسبتا شدید شكمی آغاز میشود و ابتدا تشخیص آن دشوار است ولی بعد از حدود یک هفته از شروع علایم، ضایعات تاولی آن در ناحیه دردناک شكم پدیدار و تشخیص قطعی میشود. معمولا این درد یک طرفه است.

درد قاعدگی

در بیشتر خانمها به فاصله كمی قبل از شروع عادت ماهانه آغاز میشود. بسیاری از خانم ها با این نوع درد آشنایی دارند و آن را در هر بار قاعدگی تجربه میكنند. اگر هر دوره درد به صورت غیرعادی و متفاوت از دورههای قبلی بود، بیمار باید تحت بررسی قرارگیرد. ممکن است کیست تخمدان پاره شود یا حتی بارداری های خارج رحمی، شبیه این دردها را ایجاد کند.