سلیاک چیست وراه درمان آن چیست؟
یماری سلیاک(بهانگلیسی:Coeliac disease) یااسپروی سلیاکیک اختلالخودایمنیروده باریکبا زمینهژنتیکی(ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد. در صورتیکه بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دستهگلوتن(gliadin) که در برخی ازغلاتمانندگندم، جو،چاودارو گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل میشوند. ظاهراً ورود گلوتن به سلولهای پرزهای روده موجب پاسخسیستم ایمنیمیشود. واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy) وکاهش فعالیتآنزیمهایروده میشود. چون بخش عمدهای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام میگیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب میشود. اغلب موارد بیماری سلیاک،ژنتیکیهستند. بیماری سلیاکواگیرداریاسرطانینیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز میشود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن میکند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. شیوع سلیاک دراروپایک در پانصد است. در استان تهران نیز ۱۵۰ مبتلا به این بیماری شناسایی شدهاند. بیماری سلیاک همچنین به نامهای اسپروی غیر حارهای و بیماری روده باریک حساس به گلوتن هم نامیده میشود. گاهی اوقات ممکن است بیماری سلیاک با بیماریسندروم روده تحریک پذیراشتباه گرفته شود که در صورت تشخیص اشتباه، بیمارانی که درمانهای مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر را دریافت کنند بهبود نخواهند یافت.
نشانهها
بیماری سلیاک طیف وسیعی دارد. شایعترین علائم گوارشی شاملاسهال،نفخ، کاهش وزن ناگهانی،استئاتوره(اسهال چرب) میباشد. اسهال چرب، حجیم و رنگ پریدهاست. از دیگر علائم این بیماری خستگی، آسیب به رشد کودک،آتروفیوضعف عضلانیاست.سوءجذبآهن وویتامین B۱۲موجبکم خونی، سوء جذبکلسیموویتامین Dموجباستئوپنی، شکستگیهایپاتولوژیکاستخوانوهیپرپاراتیروئیدیسمثانویه میشود. سایر عوارض بیماریآمنوره،ناباروری، تنگیپیلور،اکیموزوپتشی(کمبودویتامین K)،خیزودرماتیت هرپتیفورممیباشد. شیوعسرطانهایروده در بیماران سلیاکی بالاست.
برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیشگیری از بروز علائم است. برخی از بالغین مبتلا تنها خستگی و کم خونی دارند.
از دیگر علائم بیماری سلیاک میتوان ظاهر شدن جوش بر روی پوست، زخمهای دهانی، عدم تعادل و هماهنگی، پوکی استخوان، افسردگی، سقط مداوم جنین، ریزش مو و پوسیدگی دندانها را نام برد.
دلیل بیماری[ویرایش]
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد میشود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.
عوامل افزایش دهنده خطر
- سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
- حاملگی
- سایر آلرژیها
پیشگیری
در حال حاضر نمیتوان از آن پیشگیری به عمل آورد.
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن، میتوان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت. روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته آغاز میشود.
تشخیص
آزمایش خون (اندازهگیریآنتیبادیهایضدگلیادینو ضد اندومایزیال (anti-tTG) در آزمایشهاسرولوژی)، HLA تایپینگ،بیوپسیدئودنومباآندوسکوپیو تستهای تحمل خوراکی (گزیلوزولاکتوز) از روشهای تشخیصی رایج هستند. همچنین یکی از راههای تشخیص توسط خود فرد این است که اگر رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کرد و اگر علائم بیماری اش برطرف شد احتمالاً سلیاک دارد. اگردرماتیتهرپتی فرم دارد، مبتلا به سلیاک هست. آزمایش خون به پزشک کمک میکند که این بیماری را تشخیص دهد. قبل از شروع رژیم غذایی بدون گلوتن، انجام آزمایش خون ضروری است. تشخیص بیماری با برداشتن تکهای از بافت با استفاده از یک لوله باریک که وارد روده میشود، تأیید میشود.
درمان
تشخیص قطعی با نمونهبرداری مسجل میشود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده باریک برداشته میشود. امکان دارد سه بار نمونهبرداری انجام شود. یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شدهاست، و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده میشود. تنها انتخاب درمانی، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است. اساس درمان این بیماری رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر است و دوره بهبودی آن با رعایت رژیم غذایی خاص بهطور معمول ۳ تا ۶ ماه که البته در بزرگسالان به ۲ سال هم میرسد. بیماران مبتلا به سلیاک باید از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیز و آرد سیبزمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند. بیشتر مبتلایان به سلیاک به تخممرغ، شکر و روغن حساسیتهای متفاوتی دارند، از این رو از مصرف محصولاتی که این گونه مواد بوفور در آنها به کار رفته نظیر انواع سسها خودداری کنید. مبتلایان باید از مصرف غذاهای فرآوردی شده نظیرسوسیس،کالباس،ماکارونی، رشتهفرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینیجات و کیکهایی که در آنها از گلوتن یا آرد گندم استفاده شده پرهیز کنند. به علت آن که این گونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند باید برای جبران کمبودویتامینهاو املاح معدنی از میوهها و سبزیها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کمچرب، ماهی و برنج بسیار استفاده کنند و روغنهای مایعذرت،زیتون، کانولا و هسته انگور را جهت پختوپز به کار برند.
داروها
- آهن واسیدفولیکبرایکمخونی
- کلسیم و مکملهای ویتامینی در صورت کمبود
- امکان دارد داروهایکورتیزونیخوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن در موارد حمله شدید بیماری تجویز شوند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی فاقد گلوتن.
حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است. بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو میگیرید صبر پیشه کنید. برنامهریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام میپذیرد.
هیچ محدودیتی برای فعالیت بدنی وجود ندارد.
درمان گیاهی بیماری سلیاک
- ماست
- مکملهای ویتامین و مواد معدنی
- برگهای تازه درخت زیتون
- عصاره برگهای گیاه بابونه
- نوشیدن روزی دو بار چای زنجبیل
- نوشیدن روزی یکبار چای زردچوبه[۱]
نظر بدهید